Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi theo Y học cổ truyền trong mùa mưa

Dự báo thời tiết trong ba tháng cuối năm Biển Đông có thể xuất hiện 5 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, nhiều hơn trung bình nhiều năm, trong đó 2 – 3 cơn bão ảnh hưởng đến đất liền. Mưa nhiều, độ ẩm cao, nhiệt độ xuống thấp ít nhiều làm ảnh hưởng đến sức khỏe người cao tuổi.

Người cao tuổi cơ thể thường suy yếu, khí huyết suy giảm, công năng các tạng phủ không còn như trước, điều này khiến sức khỏe của họ trở nên nhạy cảm với các tác động bên ngoài. Theo y học cổ truyền (YHCT), khi khí hậu thay đổi, nhất là vào mùa mưa gió, các yếu tố phong hàn, thấp tà có thể xâm nhập vào cơ thể và gây ra nhiều vấn đề cho sức khỏe.

💠Ba bệnh phổ biến ở người cao tuổi vào mùa mưa

🔹Đau nhức xương khớp do hàn thấp

Mùa mưa với độ ẩm cao và nhiệt độ xuống thấp là điều kiện lý tưởng để hàn thấp tà xâm nhập vào cơ thể gây ra tình trạng khí huyết không thông. Theo YHCT, khí huyết không thông sẽ gây đau nhức. Lúc này các khớp sưng lên, người bệnh thấy đau nhức, tê cứng, nặng nề và khó cử động. Tình trạng này thường gặp về đêm hoặc khi thời tiết thay đổi. Cơn đau cũng tệ hơn khi trời ẩm ướt và người bệnh cảm thấy khó khăn trong di chuyển.

Để giải quyết, YHCT thường sử dụng các bài thuốc khu phong, tán hàn, trừ thấp, giúp đả thông kinh lạc và làm ấm cơ thể. Một số bài thuốc như Độc hoạt ký sinh thang hoặc Bạch hổ gia quế chi thang có thể được sử dụng để giảm đau nhức xương khớp. Ngoài ra, việc xoa bóp các huyệt Túc tam lý, Huyết hải, Thận du cũng giúp kích thích lưu thông khí huyết, giảm đau nhức.

🔹Cảm lạnh, viêm phế quản do phong hàn

Người cao tuổi dễ bị suy yếu hệ hô hấp. Khi khí lạnh và ẩm xâm nhập vào cơ thể, nó có thể gây cảm lạnh, ho và các bệnh về đường hô hấp như viêm phế quản. Người bệnh có thể bị hắt hơi, sổ mũi, ho, đau họng và cảm thấy lạnh trong người. Ho có đờm trắng và nhớt.

Cảm mạo phong hàn trong YHCT được điều trị bằng các bài thuốc tân ôn giải biểu, giúp tản hàn, phát tán phong hàn, thông kinh lạc. Một số bài thuốc như Ma hoàng thang và Quế chi thang thường được sử dụng. Xoa bóp các huyệt Phong trì, Phong môn và Liệt khuyết có thể giúp kích thích khí huyết và giảm triệu chứng cảm mạo.

🔹Rối loạn tiêu hóa do thấp nhiệt

Mùa mưa, khí ẩm tăng cao dễ ảnh hưởng lên hệ tiêu hóa vốn suy yếu của người cao tuổi, gây ra tình trạng rối loạn tiêu hóa. YHCT cho rằng thấp tà xâm nhập vào cơ thể làm tỳ vị suy, dẫn đến tiêu chảy, đầy bụng, chán ăn. Người bệnh có cảm giác đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy, phân loãng hoặc có mùi hôi, mệt mỏi và không muốn ăn uống.

Để điều trị rối loạn tiêu hóa do thấp nhiệt, YHCT khuyến cáo sử dụng các bài thuốc thanh nhiệt, hóa thấp và kiện tỳ như Hoàng liên giải độc thang, Bình vị tán. Ngoài ra, xoa bóp vùng bụng theo chiều kim đồng hồ, đặc biệt vùng quanh rốn và các huyệt vị như Trung quản, Túc tam lý sẽ giúp kích thích tiêu hóa và cải thiện chức năng tỳ vị.

💠Một số nguyên tắc chăm sóc sức khỏe

🔹Giữ ấm cơ thể, tránh tà khí xâm nhập

YHCT đặc biệt nhấn mạnh việc giữ ấm cơ thể, nhất là ở người cao tuổi. Trong mùa mưa, hàn thấp dễ xâm nhập qua da và các lỗ chân lông khi cơ thể không được bảo vệ. Người cao tuổi nên giữ ấm các vùng cơ thể như cổ, chân, lưng và bụng. Nên mặc quần áo ấm, tránh để cơ thể bị ướt hoặc tiếp xúc với gió lạnh.

Ngoài ra, cần tránh đi lại nhiều khi trời mưa hoặc ẩm ướt, vì điều này có thể khiến hàn thấp xâm nhập và gây bệnh. Nếu cần ra ngoài trời, người cao tuổi nên mang theo áo mưa và bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm lạnh.

🔹Dinh dưỡng phù hợp

Trong mùa mưa, YHCT khuyến khích việc ăn uống thanh đạm, tránh các thực phẩm có tính lạnh hoặc ẩm ướt dễ gây ra tích tụ thấp tà trong cơ thể. Các món ăn nên chế biến ấm, dễ tiêu hóa và bổ dưỡng để tăng cường khí huyết và nâng cao sức đề kháng.

Người cao tuổi nên ăn các loại thực phẩm ấm như gừng, tỏi, hành, thịt gà, cá. Các món cháo ấm như cháo gạo lứt, cháo đậu xanh có thể giúp giải độc, thanh nhiệt và bồi bổ cơ thể.

Ngược lại nên hạn chế các thực phẩm lạnh như rau sống, nước đá, đồ ăn chiên rán nhiều dầu mỡ vì chúng có thể làm tổn thương tỳ vị và gây tích trữ thấp khí.

🔹Tập luyện, xoa bóp kinh lạc

Tập luyện nhẹ nhàng và xoa bóp kinh lạc là biện pháp hiệu quả để tăng cường sức khỏe cho người cao tuổi trong mùa mưa. Các bài tập như Thái Cực Quyền hoặc dưỡng sinh giúp lưu thông khí huyết, giảm đau nhức và tăng cường khả năng chống lại tà khí.

Xoa bóp các huyệt vị quan trọng như Hợp cốc, Túc tam lý, và Phong trì có thể giúp lưu thông khí huyết, tăng cường đề kháng, phòng chống bệnh cảm lạnh và các bệnh lý khác trong mùa mưa.

🔹Áp dụng liệu pháp dưỡng sinh

Trong YHCT, các liệu pháp dưỡng sinh như xông hơi, châm cứu và cạo gió là những phương pháp hữu hiệu giúp duy trì sức khỏe và phòng bệnh trong mùa mưa. Xông hơi với các loại thảo dược như lá sả, lá bưởi, lá chanh giúp giải phong hàn, thông kinh lạc và tăng cường khí huyết. Châm cứu các huyệt vị giúp điều hòa tạng phủ, giảm đau nhức xương khớp và ngăn ngừa các bệnh về hô hấp.

🔹Năm nguyên tắc dưỡng sinh phòng bệnh

Theo YHCT, phòng bệnh là biện pháp tối ưu để bảo vệ sức khỏe, đặc biệt đối với người cao tuổi. Năm nguyên tắc dưỡng sinh sau đây rất dễ áp dụng trong cuộc sống hàng ngày:

– Giữ ấm cơ thể: Đảm bảo giữ ấm, đặc biệt là vùng chân, bụng và lưng, tránh bị nhiễm lạnh.

– Tập thể dục đều đặn: Tập luyện thể thao nhẹ nhàng giúp tăng cường sức đề kháng và làm lưu thông khí huyết.

– Ăn uống hợp lý: Duy trì chế độ ăn uống cân bằng, ấm, giàu dinh dưỡng để tăng cường khí huyết.

– Tránh ẩm thấp: Hạn chế tiếp xúc với môi trường ẩm ướt, tránh để cơ thể bị nhiễm thấp khí.

– Sử dụng thảo dược: Dùng nhiều tỏi, gừng, hành trong chế độ ăn để tăng cường dương khí, phòng tránh hàn thấp.

“Theo YHCT, việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi trong mùa mưa cần chú trọng giữ ấm cơ thể, ăn uống hợp lý, tập luyện nhẹ nhàng và sử dụng các liệu pháp dưỡng sinh để phòng tránh bệnh tật. Tuân thủ những nguyên tắc này sẽ giúp người cao tuổi duy trì sức khỏe tốt, tăng cường khả năng chống chọi các bệnh do thời tiết gây ra”

Tác giả: ThS BSCKII. Kiều Xuân Thy
Phó Trưởng Cơ sở 3
Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM – Cơ sở 3

Theo Báo Thuốc và Sức khỏe