Đột quỵ ở người trẻ – Yếu tố, nguy cơ và cách phòng ngừa

Đột quỵ là tình trạng não bộ bị tổn thương đột ngột do mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, khiến máu không thể cung cấp đủ oxy và dưỡng chất đến các tế bào não. Hệ quả là vùng não liên quan nhanh chóng suy giảm chức năng, dẫn đến các biểu hiện như yếu liệt nửa người, méo miệng, nói khó hoặc thậm chí hôn mê.

Trước đây, đột quỵ thường gặp ở nhóm tuổi ngoài 50. Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ (từ 18–45 tuổi) đang tăng nhanh do lối sống hiện đại ít vận động, áp lực công việc cao, thói quen ăn uống thiếu lành mạnh.



Trong Y học hiện đại

– Bệnh xảy ra khi mạch máu trong não bị tắc nghẽn (đột quỵ do thiếu máu não cục bộ) hoặc vỡ (đột quỵ do xuất huyết não).

– Nguy cơ tăng lên khi có cao huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường, bệnh tim mạch, lạm dụng rượu bia, thuốc lá và lối sống ít vận động.



Trong Y học cổ truyền

– Các triệu chứng Đột quỵ được tìm thấy trong chứng Trúng phong, đó là tình trạng liệt nửa người, khó nói, mất ý thức đột ngột…

– Có nhiều cơ chế bệnh sinh như Can phong nội động (Can khí uất kết, Can dương bốc lên do căng thẳng, uất ức), Đàm trọc (ứ đọng, gây bế tắc kinh lạc), Huyết ứ,…

– Căng thẳng (Thất tình quá độ) kéo dài có thể làm Can khí uất, Tỳ mất kiện vận, khiến Đàm và Huyết ứ dễ hình thành.



Triệu chứng nhận biết sớm

Méo miệng, liệt hoặc yếu tay chân một bên, nói khó, đau đầu dữ dội, mất cân bằng, mắt mờ đột ngột.

Quy tắc FAST (Face – Mặt, Arm – Tay, Speech – Lời nói, Time – Thời gian) được khuyến cáo: Hãy nhanh chóng gọi cấp cứu nếu nhận thấy bất thường để được xử trí kịp thời trong “Thời gian vàng” (được tính là 3 – 4,5 giờ đầu tiên kể từ khi xuất hiện các triệu chứng).



Yếu tố nguy cơ ở người trẻ

– Tăng huyết áp và bất thường tim mạch: Huyết áp cao hoặc rối loạn nhịp tim (như rung nhĩ) là những nguy cơ hàng đầu.

– Rối loạn chuyển hóa: Tăng lipid máu, đái tháo đường làm đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch, gây tắc nghẽn máu lên não.

– Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, thức khuya, ăn nhiều chất béo bão hòa. Căng thẳng kéo dài gây ảnh hưởng đến Can, Tâm, Tỳ (theo Y học cổ truyền), đồng thời làm tăng nguy cơ đột quỵ.

– Béo phì và ít vận động: Thừa cân làm tăng gánh nặng lên hệ tim mạch, tăng nguy cơ cao huyết áp, đái tháo đường. Lười vận động làm tuần hoàn máu kém, dễ hình thành huyết khối.

– Yếu tố di truyền: Gia đình có tiền sử bệnh tim mạch, đột quỵ, hoặc bất thường gen di truyền cũng làm tăng rủi ro ở người trẻ.



Phương pháp phòng ngừa và can thiệp

– Kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu

– Khám sức khỏe định kỳ, tuân thủ chỉ dẫn của Bác sĩ.

– Duy trì huyết áp dưới 130/80 mmHg (theo khuyến cáo chung), kiểm soát đường huyết lúc đói và định kỳ theo dõi chỉ số lipid máu.



Lối sống lành mạnh

– Hạn chế hút thuốc lá, rượu bia.

– Ăn nhiều rau xanh, trái cây, giảm thức ăn nhanh, chất béo bão hòa.

– Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần (đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội…).



Giảm căng thẳng

– Nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, thư giãn tinh thần (thiền, nghe nhạc, đọc sách…).



Sử dụng thuốc phòng ngừa

– Một số trường hợp được Bác sĩ chỉ định aspirin liều thấp hoặc thuốc hạ áp, hạ lipid máu tùy tình trạng cụ thể.



Chế độ ăn uống và dưỡng sinh

– Sử dụng dược thiện (món ăn – bài thuốc) như canh đậu đen, hạt sen, ý dĩ… tùy thể trạng.

– Tập khí công nhẹ nhàng hoặc các bài tập dưỡng sinh truyền thống, giúp điều hòa Tạng phủ (Can, Tâm, Tỳ).



Lời khuyên cho cộng đồng

– Tầm soát nguy cơ: Người trẻ cũng cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, nhất là khi có tiền sử gia đình về đột quỵ, bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa,..

– Nhanh chóng cấp cứu: Khi thấy dấu hiệu nghi ngờ, không tự ý dùng thuốc hay chờ đợi mà cần đưa Người bệnh đến cơ sở y tế hoặc các trung tâm điều trị đột quỵ gần nhất để được xử trí đúng trong thời gian sớm nhất.

– Tuyệt đối không thực hiện các phương pháp phản khoa học: Không tự thực hiện các phương pháp sơ cứu như vắt nước chanh cho người bệnh uống trực tiếp, chích máu các đầu ngón tay,…

– Phối hợp Đông – Tây y: Sau giai đoạn cấp, nên cân nhắc phục hồi chức năng sớm, kết hợp điều trị Y học hiện đại và Y học cổ truyền để cải thiện di chứng, hạn chế tái phát. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra việc điều trị phục hồi chức năng càng sớm sẽ giúp cho người bệnh nhanh chóng khắc phục được những di chứng sau đột quỵ. Vì vậy, hãy đến những cơ sở y tế uy tín để được hỗ trợ bởi các chuyên gia.



Đột quỵ ở người trẻ không chỉ là vấn đề của người cao tuổi mà đang ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại. Nhận biết sớm yếu tố nguy cơ, thay đổi lối sống lành mạnh và tuân thủ các phương pháp dự phòng – điều trị từ cả Y học hiện đại lẫn Y học cổ truyền là bí quyết giúp bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.

Tiến sĩ – Bác sĩ Kiều Xuân Thy

Phó Trưởng Cơ sở 3

Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh

————————-

Mọi chi tiết xin liên hệ:

Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM – Cơ sở 3

221B Hoàng Văn Thụ – Phường 8 – Quận Phú Nhuận – TPHCM

Thời gian hoạt động:

– Thứ 2 đến Thứ 6 sáng từ 7h00 – 11h30, chiều từ 13h00 – 16h30.

– Thứ 7 từ 7h00 – 11h30, chiều Thứ 7 và ngày Chủ Nhật nghỉ.

Điện thoại: 02838.444.771 – 02838.420.070