Suy thận sớm ở người trẻ ngày càng gia tăng

Tình trạng suy thận đang có xu hướng trẻ hóa nhanh chóng tại Việt Nam, trở thành một trong những vấn đề y tế công cộng đáng lo ngại nhất hiện nay. Không còn là bệnh của người cao tuổi, suy thận đang âm thầm tấn công vào nhóm dân số trẻ, đặc biệt là người dưới 40 tuổi – nhóm vốn được coi là lực lượng lao động chính của xã hội.

Xu hướng trẻ hóa: Số liệu cho thấy điều gì?

Theo báo cáo chuyên sâu từ các cơ sở y tế trong nước giai đoạn 2020–2025, tỷ lệ người trẻ từ 18 đến 30 tuổi mắc bệnh thận chiếm tới 20–30% tổng số ca bệnh thận. Điều này đặt ra một thách thức lớn không chỉ về mặt chuyên môn y học mà còn ở góc độ quản lý hệ thống y tế, an sinh xã hội và phát triển kinh tế quốc gia.

Nguyên nhân: Lối sống hiện đại và những thói quen nguy hiểm

– Chế độ ăn uống mất cân đối: Người trẻ ngày càng tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường. Mức tiêu thụ đường bình quân ở Việt Nam tăng gấp bốn lần trong 15 năm qua, đạt gần 70 lít/người/năm vào năm 2023.

– Thiếu vận động, thức khuya và căng thẳng kéo dài: Cường độ làm việc, học tập cao khiến nhiều người trẻ ngủ không đủ, thường xuyên stress và lười vận động. Đây là các yếu tố nguy cơ góp phần thúc đẩy các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì – các bệnh lý nền gây tổn thương thận.

– Thói quen nhịn tiểu, uống ít nước: Những hành vi tưởng chừng vô hại này lại góp phần làm suy giảm chức năng lọc thải của thận, tạo điều kiện cho viêm đường tiết niệu, sỏi thận và tổn thương nhu mô thận.

– Lạm dụng thuốc và thực phẩm chức năng không kiểm soát: Việc tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng sinh hay các loại thực phẩm chức năng “bổ thận, mát gan” không rõ nguồn gốc có thể gây viêm thận kẽ, hoại tử ống thận – hậu quả nặng nề thường phát hiện muộn.

– Gia tăng các bệnh lý nền ở người trẻ: Tỷ lệ đái tháo đường, tăng huyết áp, viêm cầu thận và rối loạn chuyển hóa ở người trẻ ngày càng tăng. Đáng chú ý, viêm cầu thận mạn tính – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy thận – ngày càng được chẩn đoán ở những người dưới 35 tuổi.

Hệ lụy đa chiều: Không chỉ là chuyện sức khỏe cá nhân

Suy thận ở người trẻ kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng:

– Gánh nặng kinh tế cá nhân và gia đình: Chi phí chạy thận nhân tạo từ 12 đến 36 triệu đồng mỗi tháng, ghép thận dao động từ 300 đến 500 triệu đồng/ca. Nhiều bệnh nhân trẻ buộc phải bỏ học, nghỉ việc, phụ thuộc hoàn toàn vào người thân.

– Suy giảm chất lượng sống: Bệnh nhân suy thận ở giai đoạn 5 (giai đoạn cuối) phải chạy thận 3 lần/tuần, chịu đựng nhiều biến chứng và ảnh hướng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể (gan, tim mạch, xương khớp, thần kinh,…) gây nên các vấn đề như thiếu máu, mệt mỏi, suy kiệt thể chất và tâm lý.

– Tác động đến hệ thống y tế: Chỉ khoảng 30% nhu cầu lọc máu hiện được đáp ứng. Ngân sách bảo hiểm y tế quốc gia cũng đang chịu áp lực lớn khi chi phí chi trả cho chạy thận đứng đầu danh sách thanh toán.

– Tác động đến xã hội và năng suất lao động: Khi người trong độ tuổi lao động mất khả năng làm việc, gánh nặng đè lên vai gia đình và nền kinh tế quốc gia là rất lớn.

Phát hiện muộn: Căn bệnh “tảng băng chìm”

Bệnh thận mạn diễn tiến âm thầm trong nhiều năm. Theo Bộ Y tế, có tới 90% người mắc bệnh không hề biết mình đang mang bệnh. Khi xuất hiện các triệu chứng rõ rệt như mệt mỏi kéo dài, phù mặt chân, tiểu đêm nhiều, nước tiểu có bọt… thì đa phần bệnh đã tiến triển nặng.

Điều này đòi hỏi cần phải có chiến lược sàng lọc chủ động trong cộng đồng, đặc biệt ở nhóm có nguy cơ cao như người trẻ có lối sống không lành mạnh, người có tiền sử gia đình mắc bệnh thận, tăng huyết áp, đái tháo đường.

Giải pháp phòng ngừa từ sớm

– Thay đổi hành vi sức khỏe: Giảm ăn mặn, tăng cường rau xanh, uống đủ nước, duy trì tập luyện đều đặn ít nhất 150 phút/tuần.

– Khám sức khỏe định kỳ: Cần bổ sung các xét nghiệm nước tiểu, creatinine máu, đo huyết áp vào gói khám định kỳ cho người trẻ.

– Kiểm soát bệnh nền: Điều trị sớm và kiểm soát tốt đái tháo đường, tăng huyết áp, các bệnh lý miễn dịch như lupus hoặc viêm cầu thận.

– Tăng cường truyền thông và giáo dục sức khỏe: Sử dụng mạng xã hội, KOLs và các chiến dịch truyền thông cộng đồng để thay đổi nhận thức về bệnh thận và thói quen sống có lợi cho thận.

– Ứng dụng công nghệ số: Khai thác tiềm năng của trí tuệ nhân tạo và nền tảng sức khỏe số trong việc tầm soát sớm, nhắc nhở theo dõi, quản lý bệnh nhân và hỗ trợ điều trị.

Ngoài ra, trên lâm sàng, nhiều người trẻ dưới 40 tuổi có độ lọc cầu thận eGFR từ 60 đến dưới 90 mL/phút/1,73m² – mức vẫn được ghi là “bình thường” trong xét nghiệm – nhưng thực tế đã thấp hơn so với mức kỳ vọng theo tuổi (thông thường phải trên ngưỡng 90mL/phút/1,73m2). Điều này đặc biệt đáng lưu ý nếu đi kèm các yếu tố nguy cơ như: béo phì, thiếu ngủ, hút thuốc, uống rượu bia thường xuyên, viêm mạn tính, tiền sử gia đình có đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc bệnh thận. Những trường hợp có eGFR thấp hơn ngưỡng này cần được theo dõi định kỳ phát hiện sớm tổn thương thận tiềm ẩn, điều chỉnh lối sống và kiểm soát yếu tố nguy cơ để ngăn tiến triển âm thầm thành suy thận.

Suy thận sớm ở người trẻ không còn là vấn đề hiếm gặp mà đã trở thành một vấn đề y tế cộng đồng đáng lưu ý, đòi hỏi hành động khẩn cấp và đồng bộ từ cá nhân, gia đình, ngành y tế và toàn xã hội.

Phòng ngừa sớm, thay đổi hành vi sống, tăng cường sàng lọc và quản lý yếu tố nguy cơ sẽ là chìa khóa để ngăn chặn làn sóng trẻ hóa của bệnh thận, bảo vệ một thế hệ khỏe mạnh – nền tảng cho tương lai của đất nước.

BS CKII. Nguyễn Thị Diễm Hương

Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh – Cơ sở 3

————————————–

Mọi chi tiết xin liên hệ:

Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM – Cơ sở 3

221B Hoàng Văn Thụ – Phường 8 – Quận Phú Nhuận – TPHCM

Thời gian hoạt động:

– Thứ 2 đến Thứ 6 sáng từ 7h00 – 11h30, chiều từ 13h00 – 16h30.

– Thứ 7 từ 7h00 – 11h30, chiều Thứ 7 và ngày Chủ Nhật nghỉ.

Điện thoại: 02838.444.771 – 02838.420.070