Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng sau gãy mâm chày

Mâm chày là phần xương xốp có bề mặt sụn cấu tạo nên một phần khớp gối. Khi đứng hoặc đi lồi cầu xương đùi đè lên mâm chày và trọng lượng của cơ thể dồn lên mâm chày để xuống cẳng chân. Như vậy mâm chày là phần xương chịu sức nặng của toàn bộ cơ thể.

Mâm chày là phần xương xốp nên khi gãy có thể dễ hồi phục nhưng vì là xương xốp nên khi gãy dễ bị lún mất xương. Mâm chày có mặt sụn khớp nên khi gãy sẽ làm mất phẳng sụn khớp, bề mặt sụn khớp sẽ bị khập khiểng. Khi nắn chỉnh không chính xác sẽ gây hạn chế vận động khớp và làm nhanh thoái hóa khớp về sau.

Phân loại: Schatzker (1979) phân ra 6 loại

₋ Loại I (gãy tách): Gãy chẻ hoàn toàn mâm chày ngoài tạo thành mảnh gãy hình chêm.

₋ Loại II (lún-tách): Gãy chẻ mâm chày ngoài mà phần mặt khớp còn lại bị lún vào hành xương.

₋ Loại III: Gãy lún hoàn toàn trung tâm của mâm chày ngoài mà bờ xương còn nguyên vẹn.

₋ Loại IV: Gãy liên quan đến mâm chày trong và được chia thành hai loại nhỏ loại IVA là gãy tách, loại IVB là gãy lún.

₋ Loại V: Gãy 2 diện mâm chày (trong và ngoài) mà đường gãy thường tạo thành chứ “Y” đảo ngược.

₋ Loại VI: Gãy loại V có sự tách ra giữa hành xương và thân xương, có thể có độ nát khác nhau của một hay hai diện mâm chày và mặt khớp.

Nguyên nhân

Gãy mâm chày là một chấn thương nghiêm trọng ở đầu trên xương chày, thường xảy ra do chấn thương mạnh như tai nạn giao thông, ngã từ trên cao hoặc chấn thương thể thao, loãng xương, tuổi cao và một số bệnh lý xương khớp.

Vật lý trị liệu (VLTL) đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng sau gãy mâm chày, giúp bệnh nhân lấy lại khả năng vận động, giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.

Các giai đoạn vật lý trị liệu gãy mâm chày

• Giai đoạn cấp tính (0-6 tuần sau phẫu thuật/bó bột)

– Mục tiêu: Giảm đau, giảm sưng, duy trì tuần hoàn và ngăn ngừa cứng khớp.

Các biện pháp:

– Nâng cao chân để giảm sưng.

– Chườm lạnh để giảm đau và viêm.

– Tập vận động nhẹ nhàng các ngón chân và cổ chân để duy trì tuần hoàn.

– Sử dụng nạng hoặc khung tập đi để tránh tải trọng lên chân tổn thương.

– Tập co cơ tĩnh (isometric) để duy trì sức mạnh cơ.

• Giai đoạn phục hồi chức năng (6-12 tuần)

– Mục tiêu: Tăng cường vận động khớp gối, phục hồi sức mạnh cơ và bắt đầu tập đi lại.

Các biện pháp:

– Tập gập duỗi khớp gối nhẹ nhàng, tăng dần biên độ vận động.

– Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ đùi, cơ cẳng chân.

– Tập đi lại với nạng, giảm dần tải trọng lên chân tổn thương.

– Sử dụng máy kéo giãn khớp gối (CPM) nếu cần thiết.

• Giai đoạn tái hòa nhập (sau 12 tuần):

– Mục tiêu: Phục hồi hoàn toàn chức năng vận động, trở lại sinh hoạt bình thường.

Các biện pháp:

– Tập các bài tập tăng cường sức mạnh toàn diện.

– Tập đi lại bình thường, leo cầu thang, đứng lên ngồi xuống.

– Tập các bài tập thăng bằng và phối hợp vận động.

– Tập thể dục nhẹ nhàng như đạp xe, bơi lội để tăng cường sức khỏe toàn thân.

​Lưu ý trong quá trình vật lý trị liệu

– Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và kỹ thuật viên VLTL.

– Không vận động quá sức hoặc gây đau đớn. – Theo dõi tiến triển và tái khám định kỳ để điều chỉnh kế hoạch điều trị.

– Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý để hỗ trợ quá trình hồi phục.

Các biến chứng cần theo dõi

– Cứng khớp gối.

– Teo cơ.

– Loãng xương.

– Viêm khớp sau chấn thương.

Vật lý trị liệu gãy mâm chày cần được thực hiện bài bản và kiên trì để đạt hiệu quả tốt nhất. Người bệnh nên tuân thủ đúng phác đồ điều trị và kết hợp với chế độ sinh hoạt lành mạnh để nhanh chóng phục hồi.

CN PHCN. Trần Hữu Lộc

Đơn vị Điều trị ban ngày

————————-

Mọi chi tiết xin liên hệ:

Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh – Cơ sở 3

221B Hoàng Văn Thụ – Phường 8 – Quận Phú Nhuận – TPHCM

Thời gian hoạt động:

– Thứ 2 đến Thứ 6 sáng từ 7h00 – 11h30, chiều từ 13h00 – 16h30.

– Thứ 7 từ 7h00 – 11h30, chiều Thứ 7 và ngày Chủ Nhật nghỉ.

Điện thoại: 02838.444.771 – 02838.420.070