Đau bụng kinh theo y học cổ truyền

Thống kinh là tình trạng đau bụng xuất hiện khi hành kinh, có thể đau từ vùng hạ vị lan lên ức, xuống đùi hoặc khắp bụng. Cơn đau thường mang tính chất từng đợt, đôi khi chỉ là cảm giác trằn nặng vùng bụng dưới. Một số phụ nữ có thể kèm đau đầu, căng tức vú hoặc mệt mỏi.

Theo y học hiện đại, trước đây người ta cho rằng thống kinh xuất hiện do tử cung kém phát triển, hoặc lỗ trong cổ tử cung co thắt khiến máu kinh khó thoát ra, làm tăng co bóp tử cung gây đau. Ngày nay, các nghiên cứu cho thấy khi hành kinh, các tế bào nội mạc bị hoại tử tạo ra menotoxine làm co thắt tử cung và co mạch máu, dẫn đến thiếu oxy mô và gây đau. Ngoài ra, nồng độ prostaglandine cao trong nội mạc và máu kinh của người bị thống kinh cũng góp phần kích thích co bóp mạnh tử cung, làm tăng cảm giác đau.

Thống kinh được chia thành hai dạng. Thống kinh nguyên phát thường xảy ra ở các chu kỳ đầu tiên, chủ yếu liên quan đến yếu tố căng thẳng tinh thần khi thấy máu kinh xuất hiện. Thống kinh thứ phát thường khởi phát muộn hơn, do nguyên nhân bệnh lý như viêm nhiễm, u xơ tử cung hoặc lạc nội mạc tử cung. Việc điều trị cần dựa vào nguyên nhân cụ thể.

Theo Y học cổ truyền, thống kinh phát sinh do khí huyết vận hành không thông, gây ứ trệ trong bào cung. Nguyên nhân có thể do hàn thấp xâm nhập, do thất tình uất kết hoặc do khí huyết hư nhược.

Ở thể khí trệ huyết ứ, người bệnh thường có biểu hiện đau bụng do tinh thần căng thẳng, can khí uất kết làm khí huyết ngưng trệ tại tử cung. Ở thể hàn thấp ngưng trệ, nguyên nhân thường do sinh hoạt lâu trong môi trường lạnh ẩm, gặp mưa lạnh khi đang hành kinh hoặc ăn nhiều thực phẩm lạnh khiến hàn thấp ứ tại bào cung. Ở thể khí huyết hư nhược, cơ thể vốn yếu, khí huyết không đủ, sau hành kinh huyết hải rỗng, tử cung không được nuôi dưỡng, dẫn đến co thắt gây đau.

Phép trị của Y học cổ truyền chủ yếu nhằm điều hòa khí huyết, làm thông ứ, giảm đau và ôn thông kinh mạch. Với thể khí trệ huyết ứ, dùng phép hoạt huyết hành khí khu ứ chỉ thống. Với thể hàn thấp ngưng trệ, dùng phép tán hàn lợi thấp, ôn thông huyết mạch. Với thể khí huyết hư nhược, dùng phép điều bổ khí huyết.

Một số bài thuốc thường được sử dụng gồm Tứ vật thang gia đào nhân hồng hoa, Cách hạ trục ứ thang gia giảm, Đương quy tứ nghịch thang, Ôn kinh thang, Sâm kỳ tứ vật thang, hoặc Thập toàn đại bổ gia giảm.

Bên cạnh điều trị bằng thuốc, Y học cổ truyền còn áp dụng nhiều phương pháp không dùng thuốc như điện châm, hào châm, cấy chỉ, xoa bóp và cứu ngải. Các huyệt thường sử dụng tùy theo thể bệnh. Với thể khí trệ huyết ứ, có thể châm các huyệt Can du, Cách du, Kỳ môn, Thái xung, Hợp cốc, Huyết hải, Tam âm giao, Trung cực và Thiên khu. Với thể hàn thấp ngưng trệ, chọn các huyệt Thận du, Mệnh môn, Khí hải, Quan nguyên, Túc tam lý, Tam âm giao, Huyết hải, Âm lăng tuyền và Ủy trung. Với thể khí huyết hư nhược, thường chọn Túc tam lý, Tam âm giao, Huyết hải, Thái bạch, Quan nguyên, Khí hải, Cách du, Tỳ du và Thận du.

Ngoài ra, việc điều chỉnh lối sống đóng vai trò quan trọng giúp giảm đau và điều hòa kinh nguyệt. Người bệnh nên tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội hoặc các bài tập dưỡng sinh giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm co thắt tử cung. Thư giãn bằng thiền, hít thở sâu, ngủ đủ giấc và đúng giờ cũng hỗ trợ giảm đau hiệu quả.

Chườm ấm vùng bụng dưới bằng túi chườm, chai nước ấm hoặc miếng dán nhiệt là cách đơn giản giúp cơ tử cung giãn ra và giảm co bóp. Uống trà gừng, trà quế, trà hoa cúc hoặc trà bạc hà ấm giúp thư giãn, giảm co thắt và làm ấm cơ thể. Massage nhẹ nhàng vùng bụng dưới theo chiều kim đồng hồ với dầu ấm như dầu gừng, dầu quế hoặc tinh dầu oải hương giúp máu lưu thông tốt hơn. Xoa bóp vùng thắt lưng cũng có tác dụng giảm đau vì đây là vùng liên quan đến tử cung.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp cải thiện sức khỏe trong kỳ kinh. Nên hạn chế đồ ăn cay, lạnh, nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, nước tăng lực, cà phê, trà đặc và thịt chế biến sẵn. Thay vào đó, nên bổ sung nhiều rau xanh như cải bó xôi, cải xanh; trái cây như chuối, bơ; thực phẩm chứa omega-3 như cá hồi, hạt chia, óc chó; cùng các loại hạt giàu canxi, magie và vitamin B6 giúp giảm co thắt và cải thiện tâm trạng. Ngoài ra, nên tăng thực phẩm giàu sắt như thịt bò, thịt gà, hải sản, lòng đỏ trứng, đậu đỏ, mè đen và nho khô để bù đắp lượng máu mất trong kỳ kinh. Uống nước ấm thay vì nước lạnh giúp cơ thể duy trì tuần hoàn ổn định.

Tắm nước ấm hoặc ngâm chân với muối và gừng cũng giúp cơ thể thư giãn, giảm đau bụng kinh. Có thể ngâm chân mỗi tối từ 15 đến 20 phút trước kỳ kinh 3 đến 5 ngày, trong kỳ nếu sức khỏe cho phép và sau kỳ nên duy trì 2 đến 3 lần mỗi tuần. Nhiệt độ nước nên giữ ở mức 38 đến 42 độ C, có thể thêm gừng tươi đập dập, muối hạt và vài giọt tinh dầu oải hương hoặc bạc hà để tăng hiệu quả thư giãn. Khi tắm toàn thân, nên giữ nước ở khoảng 37 đến 40 độ C và không tắm quá lâu để tránh mất nước hoặc tụt huyết áp.

Việc theo dõi chu kỳ kinh nguyệt giúp người phụ nữ chủ động chăm sóc cơ thể, điều chỉnh nghỉ ngơi và vận động phù hợp trước và trong kỳ kinh. Cần tránh làm việc quá sức, thức khuya, tắm nước lạnh, bơi nước lạnh hoặc tập thể dục cường độ cao trong những ngày này.

Điều trị đau bụng kinh theo Y học cổ truyền không chỉ tập trung vào giảm đau mà còn hướng đến điều hòa khí huyết, ổn định nội tiết và duy trì trạng thái cân bằng toàn thân. Khi kết hợp giữa điều trị bằng thuốc, châm cứu, dinh dưỡng và lối sống hợp lý, người phụ nữ có thể giảm đáng kể cơn đau, cải thiện chất lượng cuộc sống và giữ gìn sức khỏe sinh sản lâu dài.

Bác sĩ Nguyễn Phối Hiền

Lịch khám Chiều thứ 4 hàng tuần

————————————–

Mọi chi tiết xin liên hệ:

Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh- Cơ sở 3

221B Hoàng Văn Thụ – Phường Phú Nhuận – Thành phố Hồ Chí Minh

Thời gian hoạt động:

– Thứ 2 đến Thứ 6 sáng từ 7h00 – 11h30, chiều từ 13h00 – 16h30.

– Thứ 7 từ 7h00 – 11h30, chiều Thứ 7 và ngày Chủ Nhật nghỉ.

Điện thoại: 02838.444.771 – 02838.420.070